Veðurfarið á suðvesturhorninu upp á síðkastið hefur ekki verið upp á marga fiska en rok og rigning hefur verið flestum til ama. Börn elska útiveru og láta ekki smá lægð halda aftur af sér, sérstaklega ekki ef þau eru í réttum hlífðarfatnaði.
Ný bók Anna Marie Johnson Teague og Ted Bunch, The Book of Dares: 100 Ways for Boys to Be Kind, Bold, and Brave, veltir upp mörgum áleitunum spurningum sem foreldrar nota til að ræða málefni er snerta unga drengi í dag. Í henni er fjallað um allt frá heilbrigðri karlmennsku til sambanda til kynja- og kynþáttamála og eru í henni æfingar fyrir drengi.
Bókin er byggð á 20+ ára reynslu af A Call to Men, sem er hreyfing sem einbeitir sér að því að breyta samfélögum með því að bjóða upp á þjálfun og menntun drengja í þeim tilgangi að byggja upp heilbrigða, virðingarverða karlmennsku.
Foreldrar eru því hvattir til að lesa bókina með stráknum sínum og ræða um umfjöllunarefnin og áskoranirnar.
Hér eru nokkur dæmi úr bókinni um áskoranir:
Nefndu þrjár tilfinningar sem þú fannst í dag
Vissir þú að til eru fullt af tilfinningum? Við höldum að við finnum bara fáar, en það eru í raun fjölmargar. Af þessum átta, hverjum hefur þú fundið fyrir nýlega?
Reiði, ótti, leiði, andstyggð, furða, spenna, traust, gleði.
Segðu að minnsta kosti frá þremur og hvernig þær höfðu áhrif á þig. Ef til dæmis, þú fannst fyrir gleði, hver var ástæðan? Að bera kennsl á tilfinningar sínar hjálpar þér að leita að hlutum sem veita þér gleði (furða, spenna, traust og gleði) og líka til að höndla þessar erfiðari (reiði, ótti, andstyggð og leiði.)
Með því að læra á tilfinningar sínar verður betra að útskýra nákvæmlega hvernig þér líður og þú verið betri að leysa vandamál.
Reyndu að sjá að staðalímynd (e. stereotype) sé ekki rétt
Staðalímynd er ofureinfölduð mynd af manneskju eða hlut sem er byggð á lægsta samnefnaranum. Eins og: Ó, þú ert strákur? Þannig þú hlýtur að vera bekkjartrúðurinn, sterka, þögla týpan, stóri gaurinn eða ofurhetjan? Þú ert samt miklu meira en það. Það eru allskonar staðalímyndir til um kyn, aldur, trú og kynþætti. Strákum finnst oft að þeir verði að passa inn í einhvern svona kassa. Í þessari viku, prófaðu að stíga út fyrir kassann, sýndu að þú sért klár, viðkvæmur, sýnir væntumþykju og umhyggju. Þú þarft ekki að brenna bíla eða bjarga konum eins og ofurhetjan, farðu í staðinn til vinar eða nágranna og bjóddu fram hjálp þína.
Brjóttu „karlmannsboxið“
Karlmannsboxið (e. Man Box) er lýsing á þeim misgóðu skilaboðum sem strákar fá, hvernig þeim er kennt að vera karlmenn. Boxið segir að þeir skuli vera sterkir, þeir megi ekki verða hræddir, þeir megi ekki gráta. Oftar en ekki heldur þetta box strákum til baka – það er of einhæft og heftandi. Strákar eru margslungnar mannverur sem hafa ótrúlega marga kosti sem gera þá að góðum manneskjum.
Í þessari viku skaltu teikna upp þetta box. Skrifaðu inn í reitina þá hluti sem hafa þvingað þig til að „vera karlmaður, vera sterkari, hætta þessu væli“ sem strákum er oft sagt. Fyrir utan boxið skaltu svo skrifa allt sem þér finnst gaman að gera sem passar ekki í þetta box. Skoðaðu orðin fyrir utan og reyndu að gera meira af þeim.
Foreldrar sem fylgjast vel með þroska barna sinna þurfa að vita ýmsa hluti til að sjá hvort barnið sé að þroskast á eðlilegan hátt. Tveggja ára börn eru að læra ýmislegt og það sem þeim finnst einna skemmtilegast er að segja: „Nei!“
Þetta er aldurinn sem persóna barnsins fer að kom í ljós og þau fara að þroska sín eigin karaktereinkenni.
Þetta á tveggja ára barnið þitt að geta:
Hreyfiþroski
Standa á tám
Sparka í bolta
Fara að hlaupa
Klifra upp og niður af húsgögnum án hjálpar
Ganga upp og niður stiga án hjálpar
Henda bolta
Halda á stóru leikfangi eða nokkrum leikföngum á meðan það gengur
Þú hefur væntanlega tekið eftir að barnið er hætt að hika í göngu og gangan er orðin þjálli, hæl-tá ganga eins og fullorðnir ganga. Næstu mánuðina fer barnið að geta hlaupið á skipulagðan hátt, labbað aftur á bak, hlaupið fyrir horn og með smá hjálp, staðið á öðrum fæti.
Þau auka hreyfiþroska sinn með því að hlaupa, leika, renna sér í rennibraut og klifra. Það er gott fyrir þau að fara út á hverjum degi og fá frjálsan leik og að kanna ýmislegt. Það hefur líka góð sálræn áhrif á þau. Þú þarft samt að fylgjast með.
Hendur og fingur
Barnið á að geta:
Teiknað
Hellt hlutum úr kassa og tekið þá úr kassanum
Byggt turn úr fjórum kubbum eða fleirum
Núna ætti barnið að geta samhæft hreyfingar úlnliðs, fingra og lófa svo þau ættu að geta opnað kringlóttan hurðarhún eða opnað krukku með skrúfuðu loki. Þau ættu að geta haldið á lit eða blýanti, jafnvel þó gripið sé ekki fullkomið.
Þau ættu að geta teiknað línur og hringi á pappír
Þau ættu að geta haldið athygli lengur en þegar þau voru 18 mánaða og þau ættu að geta flett blaðsíðu bókar og tekið meiri þátt þegar þið lesið saman.
Að teikna, byggja með kubbum eða setja eitthvað saman heldur þeim ánægðum lengi.
Smábarnið ætti að sýna tilhneigingu til að nota hægri eða vinstri hönd meira á þessum aldri. Það er samt enginn þrýstingur að láta þau velja á þessum aldri, þau gera það seinna. Sum börn eru jafnvíg á báðar hendur. Láttu það gerast á eðlilegan hátt.
Málþroski
Barnið ætti að geta:
Bent á hluti eða myndir þegar þú nefnir þau
Segja nöfn foreldra, systkina, líkamshluta og annara hluta
Segja setningu með tveimur til fjórum orðum
Fylgja einföldum leiðbeiningum
Endurtaka orð sem það heyrir í samtölum
Tveggja ára barn ætti að geta sagt setningar á borð við: „Mamma, ég vil köku,“ í stað „mamma kaka.“
Þau fara einnig að nota „ég“ í stað þess að segja eigið nafn. Börn eru misjöfn að þessu leyti samt, þannig ekki hafa áhyggjur þó jafnaldrar tali meira en barnið þitt. Drengir fara líka seinna að tala en stúlkur.
Á þessum aldri skilur barnið meira en það getur tjáð sig um. Hvettu barnið áfram, segðu þeim hvað muni gerast á morgun og láttu það vita þegar athöfn er hætt og kominn er tími á eitthvað annað.
Þú gerir mest gagn með því að tala við barnið og lesa fyrir það. Notaðu þannig bækur að barnið bendir á hluti og endurtekur orðin. Með auknum málþroska njóta þau ljóða og brandara.
Félagshæfni
Barnið þitt kann að:
Herma eftir öðrum, sérstaklega fullorðnu fólki og eldri börnum
Verða spennt í kringum aðra krakka
Sýnt aukið sjálfstæði
Leikið við hlið annarra barna í stað þess að leika við þau
Sýnt aukna þrjósku eða mótþróa (gera hluti sem þú bannaðir)
Á þessum aldri verða þau varari við að þau eru einstök, ekki hluti af öðrum.
Þau telja sig nafla alheimsins og að deila hlutum eru þau sjaldan spennt fyrir. Þau leika við hlið annarra barna en eiga ekki í samskiptum við þau, nema þau taki leikfang af þeim. Þetta er eðlilegt. Að spyrja barnið: „Hvernig fyndist þér að ég gerði þetta við þig?“ þýðir ekkert á þessum aldri, þannig fylgstu vel með barninu.
Barnið kann að tala við bangsann sinn á sama hátt og þú talar við það. Mundu því að vera góð fyrirmynd!
Lærdómur, hugsun
Barnið ætti að geta:
Fundið hluti, þó það sé undir einhverju
Flokka hluti af mismunandi lögun og litum
Endað setningar á lögum eða ljóðum í bókum sem þau kannast við
Leika einfalda hermileiki
Fylgja leiðbeininum í tveimur hlutum, s.s. „kláraðu djúsinn og réttu mér síðan glasið“.
Tökin á málinu aukast og þau fara að nota hugann til vandamálalausna. Þau fara einnig að skilja framtíð, s.s. „ég skal lesa fyrir þig sögu þegar við erum búin að bursta tennurnar.“
Þau fara að skilja tölur þannig þú getur farið að telja. Leikurinn verður flóknari og þau búa kannski til senu í kringum eitt leikfang en aðra fyrir annað leikfang.
Þroskamunur
Talaðu við lækninn ef barnið getur ekki:
Gengið eðlilega. Þau ætti ekki að ganga bara á tánum eða mjög óstöðuglega
Segja tveggja orða setningu
Herma eftir orðum eða athöfnum
Fylgja einföldum leiðbeiningum
Muna hæfni sem þau mundu áður
Skjátími
Við tveggja ára aldur geta börn lært af þáttum, en þau ættu ekki að horfa lengur en klukkustund á dag. Of mikill skjátími getur leitt til minnkandi hreyfingar og erfiðleika við svefn. Þú ættir alltaf að horfa með barninu. Ekki nota sjónvarpið sem bakgrunnshávaða, ef enginn er að horfa, slökktu á því.
Heimild: WebMd
Fyrir meira en tveimur áratugum síðan var algengast að konur ólu upp börnin ásamt því að sinna öllum heimilisstörfum. Kynjahlutverk foreldra breyttust lítið, hvort sem mæður unnu utan heimilis eður ei. Í dag er þetta afar lítið breytt. Mömmur ala enn upp börnin. Mömmur sinna oftast eldamennskunni, þrifum, þvotti og svo framvegis. Á síðastliðnum árum hafa mæður farið að upplifa kulnun, þó þær eigi maka, þær eyða meirihluta tíma síns í að sinna börnum, heimilum og mökum, á meðan þær reyna að sinna öllu hinu líka.
Því miður er það svo að karlmenn sinna minnihluta þessara athafna og sannleikurinn er sá að við höfum ekki gert nægilega mikinn skurk í að breyta því að húsverkin séu kvennanna að sinna.
Þegar Covid-19 faraldurinn fór að herja á heiminn í fyrra fór álagið á mæður hins vestræna heims aukandi. Fjölskyldur fundu fyrir auknum húsverkum þar sem flestir í fjölskyldunni eyddu heilu dögunum heima. Það þurfti að kaupa meira inn, gæta þurfti að sóttvörnum, meira þurfti að elda heima og fleiri diskar fóru í uppþvottavélina. Herbergi urðu skítugri og börnin þurftu meiri hjálp við heimavinnuna. Fólk í vinnu þurfti að sinna fjarfundum. Og mömmur þurftu að skipuleggja þetta allt saman og meira til.
Eftir ár af þessu kapphlaupi eru mæður alveg búnar á því. Og við erum bara að tala um þessa vinnu sem maður sér.
Tilfinningaleg vinna
Við vitum af þessum praktísku hlutum, að halda heimilinu gangandi er ekkert grín. En það er önnur vinna sem tekur jafn mikið á, ef ekki enn meira. Tilfinningaleg vinna, ef við getum kallað hana svo, er að taka að sér allt tilfinningatengt sem tengist fjölskyldulífinu. Barnið er ósátt við að missa af leik, danssýningu, æfingu eða útskrift og mömmur þurfa að útskýra, hugga og vera til staðar. Mömmur eru í sambandi við þá sem eru einmana, syrgjandi, óttaslegnir og svo framvegis. Makar þurfa líka „umönnun“ – atvinnumissir, reiði, kvíði eða annað.
Mæður lenda því miður oft í því að stilla af tilfinningarnar á heimilinu – einhver á í erfiðleikum, einhverjir rífast, einhver er að missa þolinmæðina, einhver þarf einveru, einhver þarf á meðferð að halda. Þetta er eitthvað sem verður að taka með í reikninginn.
Að halda heimilinu saman tilfinningalega er meira en að segja það. Það tekur á og mæður bera oftast þungann.
Breyting á feðrahlutverkinu
Feður eru meiri þátttakendur í lífum barna sinna en oft áður. Þeir eru til staðar, mæta á leiki, styðja börnin, mæta í foreldraviðtöl og eru almennt mun „aktífari“ en feður hér á áratugum áður.
Þeir hafa samt, oftar en ekki, skilning á því hlutverki sem mamman sinnir. Oft eru áhyggjur kvennanna taldar minna mikilvægar eða óþarfar.
Það er ekki það sama að maðurinn vinni kannski heima og konan sé að sjá um allt uppeldið og heimilið, og sé jafnvel líka að afla tekna annars staðar. Mæður bera ábyrgð á of mörgu.
Feður geta gert mikið til að dreifa álaginu, og til þess þarf að spyrja mæðurnar. Það þarf að deila þessari ábyrgð, hún er allt of oft talin „sjálfsögð“ af mæðrum.
Það er mjög sniðugt að gera einhverskonar áætlun, hvað þarf að gera á hverjum degi, vikulega, mánaðarlega. Finnið jafnvægi sem virkar fyrir ykkur bæði, ekki bara vegna faraldursins, heldur í framtíðinni líka. Þetta er mikilvægt.
Það er kominn tími til að karlmenn auki við tilfinningagreindina, þannig þeir geti líka tekið á sig þessa tilfinningavinnu sem á sér stað á heimilinu. Til að kenna þeim það þurfa þeir að geta talað og borið kennsl á tilfinningar sínar. Allir þurfa að hlusta betur, með víðsýnni huga.
Við þurfum líka að bera kennsl á tilfinningalegt álag sem við kunnum að leggja á börn og maka.
Konur og kulnun
Allt of oft gleyma konur að sinna sér sjálfum þegar mikið er um að vera á heimilinu. Vinnan endar aldrei, hvorki heimilisverkin né tilfinningavinnan. Konur þurfa að vera skýrar – hvað þær þurfa og þær þurfa að fá tíma fyrir sig á hverjum degi, hvernig sem því er háttað. Þær þurfa að leyfa börnunum að fara og vera með föður sínum eða öðrum fjölskyldumeðlimum á meðan þær hlaða batteríin. Þær ættu að setja tíma daglega til að næra andann, hugann og líkamann. Það þarf að setja það í forgang, því það er eins og með súrefnisgrímuna, fyrst á þig, svo á barnið.
Það þarf kannski einhvern aðlögunartíma, en mæður ættu ekki að gefa neinn afslátt af þessum tíma fyrir sig á degi hverjum. Hinir verða að aðlagast þeim.
Mæður eru alltaf hjartað í fjölskyldunni og ólíklegt er að það breytist á næstunni. Þessvegna er það enn mikilvægara að þær fái tíma til að rækta sig sjálfar til að þær geti hreinlega verið til staðar í öll þessi ár til viðbótar.
Heimild: CNN/John Duffy
Þetta er klassísk foreldraklemma, þarfir og óskir barnsins eru þvert á það sem þeir fullorðnir vilja. Auðvitað er skiljanlegt að barnið vilji hafa sína nánustu í kringum sig til að halda upp á stóra daginn, hvort sem um afmælis- eða fermingarveislu eða álíka er að ræða.
Stundum er undirliggjandi ósk barnsins að allir komi saman og hafi gaman, undir sama þaki og bara helst alltaf! Raunin er hinsvegar sú í foreldraheimi að hinir fullorðnu hafa haldið áfram með líf sitt og eru oftast sáttir að vera án hins aðilans. Þetta getur verið bæði flókið og alvarlegt og er mjög einstaklingsbundið.
Sumir sérfræðingar segja að þarfir og óskir barnsins ættu að vega meira en hinna fullorðnu, en í svona tilfelli er kannski „ekkert rétt svar.“ Það eru mismunandi leiðir að taka þessa ákvörðun þannig best er að hugsa málið alveg í gegn. Þú þekkir þitt barn og fjölskyldumeðlimina best, þannig best er kannski að hugsa málið til enda.
Kostur a) Halda sameiginlega veislu
Til að reyna að fá sem besta útkomu þarf að „ofhugsa“ dálítið (oftast er það ekki gott fyrir geðheilsu fullorðinna, en þetta snýst um eitt skipti!)
Þú gætir þurft að upphugsa einhvern ramma og jafnvel reglur (ekki tala um pólitík eða bannað er að rifja upp leiðindaatvik fyrir 10 árum sem allir fara að rífast um). Slíkt myndi algerlega eyðileggja daginn og það þarfnast mikillar íhugunar af þinni hálfu hvaða reglur þyrfti að setja til að allir hegðuðu sér sem best. Þannig þarf að komast að samkomulagi við gestina og þeir þurfa að vera sammála og það verður að vera hægt að treysta hinum aðilanum/aðilunum. Eins og áður sagði – þú verður að vega og meta hvort þetta sé möguleiki.
Þar að auki gætirðu skipulagt viðburðinn þannig að lítil hætta sé á árekstrum (að koma með skemmtiatriði, leik eða eitthvað álíka) svo allir geti bara fylgst með og þurfi ekki að lenda á „tjatti.“
Hafðu tímatakmörk („afmælið mun standa yfir frá 15-17). Þá er minni hætta á að fólk fari að dvelja lengur og barnaafmæli ættu svosem ekki að vera mikið lengur en tveir tímar.
Svo er líka gott að undirbúa barnið og útskýra á því máli sem það skilur að stundum séu samskipti fullorðinna erfið eða á einhvern hátt og þeim finnist kannski ekki skemmtilegast í heimi að vera í kringum hvort annað. Þú þarft ekki að fara út í smáatriði, bara koma því til skila á snyrtilegan hátt. Það sem máli skipti að þau elski barnið öll og ef einhver fari í fýlu sé það ekki barnsins vegna.
Kostur b) Ekki halda sameiginlega veislu
Þetta er síðan seinni kosturinn. Aftur – þar sem þú þekkir fjölskylduna best veistu hvað gæti gerst og gæti það endað á að eyðileggja afmælisveislu barnsins. Sem er sennilega verra en að þurfa að útskýra fyrir barninu af hverju það fær ekki veisluna sem það óskar.
Það getur verið að þú treystir þér ekki í slíka samkomu og streitan sem samskiptin kunna að valda eyðileggi fyrir þér getuna til að halda öllu saman og á góðu nótunum. Sem gerir það svo að verkum að þú getur ekki verið til staðar fyrir barnið, sem er það mikilvægasta. Þrátt fyrir að þetta sé veisla barnsins, en ekki þín veisla, þarftu að vera til staðar og halda góða skapinu. Það er líka erfitt að halda afmæli, jafnvel undir bestu kringumstæðunum.
Barnið kann að vera of ungt til að skilja slíkan samskiptavanda en sé barnið líka viðkvæmt getur samkoma sem þessi líka haft neikvæð áhrif á það.
Stundum – með því að gefa ekki eftir ósk barnsins gerir þetta bærilegra, bæði fyrir barnið og þig.
Þú getur sagt: „Nei, það mun ekki virka að halda afmælið með mömmu þinni/pabba þínum,“ en best er auðvitað að útskýra á því máli sem barnið skilur að fólk sé hamingjusamara án samskipta við hvert annað.
Þannig geturðu vonandi komið í veg fyrir suð, árekstra eða bræðisköst.
Enginn sér fyrir hvernig viðburðurinn myndi fara, en best er að gera hið besta úr hvorri ákvörðuninni sem þú tekur. Minntu sjálfa/n þig á að þú ert að hugsa um það besta fyrir barnið (eins og 90% af uppeldi snýst um!). Mundu að hugsa um báðar hliðar og barnið fær veislu og þú færð að fagna tilveru þess.
Í leginu læra börnin að þekkja rödd móður sinnar og bregðast helst við hennar röddu frekar en annarra.
Hvenær skal hafa áhyggjur?
Ef barnið hrekkur ekki við þegar við kveða há hljóð eða virðist ekki bregðast við rödd þinni á fyrstu mánuðunum, ræddu það við barnalækninn. Hann hefur búnað til að mæla heyrn barnsins, og athugar hvort allt sé í lagi. Ef hefðbundin ungbarnaskoðun hefur ekki leitt neitt óeðlilegt í ljós er ágætt að hafa það í huga að hún er ekki fullkomin og getur það hafa farið framhjá fagfólkinu.
Heimild: WebMd
